คน บ้าน ต้นไม้

หลายคนชอบไอเดียของบ้านเรือนไทยด้วยหลายๆเหตุผล ไม่ว่าจะเป็นเพราะชอบโครงสร้างไม้ หลังคาทรงจั่ว ใต้ถุน หรือชานไม้ที่เชื่อมบ้านแต่ละหลังเข้าด้วยกัน ซึ่งหากว่าตามทฤษฎีการออกแบบก็ถือว่าตอบโจทย์กับสภาพภูมิอากาศร้อนชื้นของไทย ทำให้บ้านเกิดภาวะน่าสบาย การมาเยือน แบบบ้านโมเดิร์น หลังนี้ยิ่งรู้สึกเหมือนได้มาสัมผัสหลักการออกแบบบ้านเรือนไทยด้วยตัวเอง

“พื้นที่นี้เดิมเป็นที่ดินว่างๆในโครงการบ้านจัดสรร ข้างหลังเป็นคลอง” ทีมสถาปนิกจาก TA-CHA Design เริ่มต้นเล่าถึงสภาพเดิมของ แบบบ้านโมเดิร์น หลังนี้ หลังพูดคุยกับ คุณสิทธิชัย บูรณะกิจไพบูลย์ เจ้าของบ้าน เพื่อดึงความชอบและความต้องการออกมาให้ได้มากที่สุด ทีมสถาปนิกก็กลับไปทำการบ้าน จากนั้นจึงสรุปความคิดเห็นเกี่ยวกับบ้านหลังนี้ว่า
“บ้านนี้เป็นครอบครัวขยาย มีครอบครัวของคุณสิทธิชัย ครอบครัวน้องสาวคุณสิทธิชัย และคุณแม่เราเห็นตรงกันว่า ‘ชาน’ จะช่วยเชื่อมความเป็นครอบครัวเข้าหากัน นอกจากนี้ชานยังเป็นตัวเชื่อมคนกับธรรมชาติเข้าหากันด้วย เพราะภรรยาคุณสิทธิชัยชอบเชียงใหม่ ชอบธรรมชาติ ส่วนคุณสิทธิชัยชอบการใช้งานแบบเต็มพื้นที่”

แม้หน้าตาของบ้านจะมีรูปแบบร่วมสมัย แต่ผู้ออกแบบได้หยิบสาระสำคัญของบ้านเรือนไทยมาใช้ มีการกำหนดฟังก์ชันการใช้งานเกือบเต็มพื้นที่ โดยมีพื้นที่ชานนอกบ้านใหญ่พอๆกับพื้นที่ใช้งานภายใน และให้ต้นไม้เป็นเหมือนศูนย์กลางที่รวมทุกส่วนไว้ด้วยกัน ชั้นล่างแบ่งเป็นห้องนั่งเล่น ห้องรับประทานอาหาร แต่ละห้องจะเปิดให้ดูโล่งและโปร่ง ส่วนตู้เก็บของทำเป็นงานบิลท์อิน ขณะที่เฟอร์นิเจอร์อื่นๆเลือกใช้แบบลอยตัว ส่วนชั้นบน ก็เป็นห้องนอนของแต่ละครอบครัว และพื้นที่ส่วนกลางที่เชื่อมครอบครัวใหญ่เข้าด้วยกัน

“อีกโจทย์ที่เราได้รับมาก็คือ ภรรยาคุณสิทธิชัยไม่ชอบบ้านที่ดูเป็นกล่องๆ เราจึงคิดถึงเรื่องสเปซโดยใช้ไอเดียของเรือนไทยภาคกลางมาปรับให้ดูกระชับยิ่งขึ้นแบ่งพื้นที่เป็นสองก้อนหลักๆ มีชานตรงกลางแล้วปลูกต้นไม้”
แน่นอนว่าต้นไม้เป็นสิ่งพิเศษที่ขาดไม่ได้ ทีมสถาปนิกให้ความสำคัญกับการอยู่ร่วมกันระหว่างคน บ้าน และต้นไม้ จึงทำงานร่วมกับนักจัดสวน เพื่อให้บ้านและสวนดูกลมกลืนเป็นเรื่องเดียวกัน นอกจากนี้ยังคำนึงถึงการถ่ายเทอากาศได้ดีและการเปิดรับแสงแดดอย่างพอเหมาะพอดีสำหรับต้นไม้และผู้อยู่อาศัย

“ต้นไม้ที่อยู่กลางบ้านช่วยเติมเต็มความเป็นบ้านได้อย่างสมบูรณ์ เราได้ปรึกษากับทีมงานจากสวนสบาย ซึ่งมีต้นไม้ที่เหมาะสมมาให้เลือกประมาณ 10 ชนิด ส่วนใหญ่เป็นไม้พื้นถิ่นที่อยู่ในไทย ต้นไม้จึงไม่ต้องปรับตัวมาก ในที่สุดก็สรุปว่าเลือกน้ำเต้าต้น เพราะมีรูปทรงของต้นสวยงาม และมั่นใจว่าต้นไม้จะอยู่ได้ ตอนที่ลงต้นไม้ เราต้องลากตุ้มเข้าไป พื้นไม้ก็ยังลงไม่ได้ เรียกว่าต้นไม้ต้องมาอยู่ก่อนบ้านเสร็จ 3 เดือน ช่วงนั้นทั้งบ้านมีแต่ฝุ่น สองเดือนแรกต้นก็ยังนิ่งๆ พอเข้าเดือนที่สามใบร่วงหมดเลย ซึ่งทีมงานสวนสบายแนะนำว่า ถ้ามาแล้วใบไม่ร่วงตั้งแต่แรก ก็ถือว่าโอเค แล้วพอแตกใบใหม่ ใบจะแตกใหญ่ขึ้น เรารู้สึกว่าต้นไม้ก็พยายามปรับตัวให้เข้ากับบ้านเช่นกัน”
ระหว่างการพูดคุยเรารู้สึกได้ถึงลมเย็นๆที่พัดผ่านตลอดเวลา สัมผัสได้ถึงความโปร่งสบายและน่าอยู่ของบ้านหลังนี้ ก่อนลากลับทีมสถาปนิกได้ทิ้งท้ายไว้ว่า

“บางทีการอยู่ในห้องแอร์ทั้งวันอาจไม่ใช่คำตอบของการใช้ชีวิต โดยส่วนตัวคิดว่าการออกแบบช่วยให้ชีวิตความเป็นอยู่ดีขึ้น เราจึงเน้นทำให้บ้านทั้งหลังอยู่สบาย ได้ใกล้ชิดกับธรรมชาติบ้าง ทำให้เจ้าของบ้านเชื่อว่ามีต้นไม้แล้วดี เพราะมีบางคนมาทักกับเจ้าของบ้านว่ามีต้นไม้กลางบ้านแล้วจะอย่างนั้นอย่างนี้ ตอนแรกเขาก็ขอเปลี่ยนเป็นงานศิลปะหรือประติมากรรมจะดีกว่าไหม ก็บอกไปว่าเราออกแบบมาเพื่อเป็นต้นไม้ ไม่คิดว่าอย่างอื่นจะทดแทนได้ แค่อยากให้เจ้าของบ้านได้อยู่กับต้นไม้”

ไอเดียการปลูกต้นไม้ในบ้าน
การปลูกต้นไม้ในบ้านเป็นเรื่องที่เป็นไปได้ เพียงแต่ต้องรู้จักเลือกชนิดของต้นที่เหมาะกับพื้นที่และความชอบของเจ้าของบ้าน นอกจากนี้ก็ควรดูแลและให้ความรักเหมือนเป็นคนในครอบครัว ในกรณีที่พื้นที่เดิมมีต้นไม้ใหญ่และต้องการเก็บไว้สำหรับบ้านหลังใหม่ ก็ควรดูแลรักษาให้ดี อย่าให้ต้นไม้ตายระหว่างการก่อสร้าง เรามีเรื่องน่ารู้เกี่ยวกับการปลูกต้นไม้ในบ้านมาแนะนำกัน ดังนี้

เข้าใจก่อนเริ่มปลูก
• ควรออกแบบสวนไปพร้อมกับการออกแบบบ้านตั้งแต่แรก และวางแผนการย้ายต้นไม้เข้ามาในบ้านระหว่างการก่อสร้าง เพื่อให้ได้ต้นไม้ขนาดใหญ่ตามที่ตั้งใจ
• ต้นไม้ที่ลงใหม่ทุกต้นจะมีปัญหาเรื่องการช็อก ควรให้ต้นไม้ได้มีเวลาปรับตัวเข้ากับบ้านใหม่อย่างน้อยประมาณ 3 เดือน ระหว่างนี้ก็ควรดูแล
เป็นพิเศษ รดน้ำทุกเช้าและใส่ปุ๋ยมากกว่าปกติ
• การเก็บรักษาต้นไม้เดิมไว้ควรระวังเรื่องการเจาะกระแทกและการสั่นสะเทือนระหว่างการก่อสร้าง รวมถึงเรื่องเศษวัสดุก่อสร้างที่จะไปรบกวนรอบ
โคนต้น
• หมั่นตัดพุ่มใบอย่างสม่ำเสมอ จะช่วยควบคุมการเจริญเติบโตของราก โดยควรตัดแต่งเล็กๆน้อยๆไตรมาสละครั้ง และตัดแต่งใหญ่ปีละครั้ง
• ทุกครั้งที่มีการฉีดปลวกในบ้าน ควรฉีดป้องกันให้ต้นไม้ด้วย เพราะส่วนใหญ่เมื่อฉีดในบ้านไปแล้ว ปลวกก็จะไปอาศัยอยู่ที่ต้นไม้แทน เป็นสาเหตุให้ต้นไม้อาจตายในภายหลัง

ต้นไม้ที่แนะนำ
เลือกต้นไม้ที่แข็งแรง ทนร่มได้ดี ไม่ผลัดใบ ถ้าชอบไม้ไทยๆ แนะนำพิกุล จำปี หรือถ้าชอบไม้ฟอร์มสวยก็แนะนำน้ำเต้าต้น ตีนเป็ดฝรั่ง ลั่นทม ตาเบเหลือง หลิวลู่ลม ไม้ตะกูลปาล์ม หรือสาเก (อ่านเพิ่มเติมได้ในคอลัมน์เรื่องพิเศษ “ไม้ใหญ่…ไหม” นิตยสารบ้านและสวน ฉบับกุมภาพันธ์ 2551)

การปลูกไม้ล้อม
ควรกรีดวัสดุที่หุ้มตุ้มต้นไม้ออกหลังจากวางต้นลงในกระบะหรือลงหลุมปลูกเรียบร้อยแล้ว จากนั้นค่อยใส่ดินและให้ปุ๋ย เพื่อให้รากเดินได้ต่อ ในกรณีที่ปลูกให้เป็นส่วนหนึ่งของบ้าน ควรเตรียมโครงสร้างไว้ให้พร้อม เตรียมกระบะคอนกรีตใหญ่ๆหล่อในที่โดยควรมีรูระบายน้ำด้วย และมีความลึกพอที่จะวางต้นไม้แล้วตุ้มจะลอยขึ้นมานิดหน่อย ควรเตรียมท่อเพื่อฉีดยากำจัดปลวกไว้ด้วย สิ่งสำคัญคือพื้นด้านบนควรออกแบบเพื่อให้สามารถเปิดมาดูแลในภายหลังได้

เรื่อง : รมภา นิตย์
ภาพ : ศุภกร ศรีสกุล

อ่านต่อ : บ้านไทยหลังอื่นๆ