มีดช่าง ไทย: คู่มือเลือกใช้สำหรับงานสวนและไร่
มีดช่าง คือเครื่องมือสำคัญที่เกษตรกรไทยใช้งานมานาน ด้วยความหลากหลายในรูปแบบและการใช้งาน มีดแต่ละชนิดถูกออกแบบมาเพื่อตอบโจทย์งานเฉพาะด้าน ไม่ว่าจะเป็นการตัดแต่ง กวาดล้าง หรือแม้แต่การสับไม้ในป่า วันนี้เราจะพาคุณมารู้จักมีดทำสวนและมีดการเกษตรที่เหมาะสมกับงานของคุณ พร้อมเคล็ดลับการเลือกใช้อย่างมืออาชีพ
มีดทำสวน มีดการเกษตร มีดช่าง สำหรับเกษตรกรรุ่นใหม่ หรือคนที่กำลังเริ่มทำแปลงเกษตร อาจมีคำถามขึ้นมาบ้างว่า เราควรจะเลือกซื้อมีดใช้งานในไร่ในสวนแบบไหน ชนิดไหนดี ให้เหมาะกับงานของเรา บ้านและสวนขอรวบรวมมีดการเกษตรพื้นบ้านมาตอบข้อสงสัย เพื่อการใช้งานที่ช่วยประหยัดแรงในการลงแปลงกัน
มีดเหน็บด้านบนคือมีดเหน็บภาคเหนือ หรือมีดเหน็บพม่า ด้ามล่างคือมีดเหน็บภาคกลาง
มีดเหน็บ อีเหน็บ – มีดติดตัวประจำเรือกสวนไร่นา
อันดับแรกของ มีดทำสวน ขอเริ่มต้นด้วยมีดที่ขึ้นชื่อว่าเป็นมีดอเนกประสงค์ประจำสวน ประจำไร่ หรือเข้าป่าแบบไม่นาน มีดชนิดนี้สามารถใช้งานได้หลากหลาย ไม่ว่าจะเป็น ตัดไม้ รานกิ่ง ตัดแต่งกิ่ง ผ่าฟืน มีปลายแหลมใช้ป้องกันตัวจากสัตว์ร้าย ขุดเห็ด ขุดสมุนไพร และยังใช้ปลายแทงตัดหน่อไม้ในกอไผ่ได้ดี เรียกว่าสารพัดประโยชน์ โดยมีการแบ่งประเภทย่อยออกไปอีก 2 แบบ คือ มีดเหน็บภาคเหนือ หรือมีดเหน็บพม่า ซึ่งจะมีปลายเรียวแหลมและโค้งลงมากกว่าอีกประเภทคือ มีดเหน็บภาคกลาง หรือมีดเหน็บไทย ความยาวใบมีดมาตราฐานของเหน็บภาคเหนือจะยาวประมาณ 9 นิ้ว แต่เหน็บภาคกลางจะประมาณ 11 นิ้ว แต่ทั้งสองชนิดก็ใช้งานได้ไม่ต่างกันแล้วแต่คนถนัด เรียกมีดเหน็บเพราะพกพาสะดวก เหน็บได้ไม่หนักเกินไป
มีดหวด มีดขอ มีดพร้า(ชื่อเรียกทางภาคใต้) – เกิดมาเพื่อเคลียร์ความรก
ใครที่มีที่รกร้าง หญ้าขึ้นรก วัชพืชขึ้นเป็นดง ต้องการจะหักล้างถางพง เคลียร์ที่ทางเดิน มีดหวดคือมีดซึ่งจำเป็นสำหรับงานแบบนี้ ด้วยตัวด้ามที่ยาวกว่ามีดแบบอื่น สำหรับการทำงานในระยะไกลไม่ให้สัตว์ร้ายเข้ามาใกล้ตัว ใบมีดมีความโค้งสำหรับการกวาดตัดกิ่งไม้เล็กๆ ด้วยการเหวี่ยงแขนเป็นวง อันเป็นที่มาของชื่อ มีดหวด หรือมีดขอ เรียกว่าตอบโจทย์การเคลียร์โดยเฉพาะ นอกจากนี้เมื่อตัดวัชพืชแล้ว ใบมีดยังใช้เกี่ยวเศษกิ่งเศษใบที่ตัดออกมา โกยไปให้พ้นทางเดินได้อีกด้วย
มีดปารัง มีดมลายู – มีดสารพัดประโยชน์ของภาคใต้ตอนล่าง
เป็นมีดเข้าสวน เข้าป่า ที่นิยมในภาคใต้ แค่ชื่อก็บอกแล้วว่าแพร่หลายอยู่ในแหลมมลายู จุดเด่นอยู่ที่ทรงใบอ่อนช้อย ความโค้งของใบมีดและตัวด้าม เพิ่มความอเนกประสงค์อีกสองอย่าง ประการแรกคือ ด้วยคมมีดที่ตรงปลายและกลางใบที่ค่อนข้างตรงทำให้สามารถใช้สับทำกับข้าวได้ ขณะที่ใบมีดเหล็กที่ใกล้กับปอกและด้ามบริเวณส่วนที่โค้งขึ้นมานั้น จะมีความหนาขึ้นและไม่มีความคม จุดนี้เพื่อสามารถให้ขยับมือไปจับได้ ช่วยในการควบคุมมีดในระยะการทำงานที่ใกล้มือขึ้น อาทิ งานเหลาไม้ งานฝีมือเล็กๆ น้อยๆ อาจจะเสียแรงฟัน แรงผ่าไปบ้างเล็กน้อย แต่มีฟังก์ชั่นเสริมเพิ่มมาครบครัน ที่สำคัญสวยและคล่องตัวในการใช้งานเป็นอย่างดี
มีดปลายว้าย มีดลาบ – มีดยังชีพอเนกประสงค์
การใช้งานใกล้เคียงกับมีดเหน็บ แต่ลักษณะปลายมีดโค้งเป็นท้องมนๆ มากกว่ามีดเหน็บ คมมีดมีความตรงมากกว่าเพื่อช่วยในการประกอบอาหาร ที่เรียก มีดลาบคือสามารถใช้ในการสับเนื้อ ทำลาบได้นั่นเอง นอกจากเป็นมีดการเกษตร แล้วยังพบเห็นในการใช้งานเข้าป่าทางภาคเหนือและภาคอีสาน มีแรงฟันที่ดีใช้ในป่าและสวนได้อย่างมีประสิทธิภาพ
มีดพร้า มีดพร้าสั้น มีดอีโต้ – งานสับหนักๆ ต้องยกให้พร้า
เป็นมีดทำสวนที่ปลายใบกว้าง ทำให้น้ำหนักเวลาฟันลงไปจะไปอยู่ที่ปลายมีดเยอะ จึงเหมาะกับงานตัดสับที่ต้องการแรงเยอะ อาทิการสับในแนวเฉียงให้ขาด การสับลงไปตรงๆ อย่างแรง หากขนาดใบมีดสั้นจะเรียกว่า พร้าสั้น พร้าโต้ หรืออีโต้ก็ได้ หัวจะใหญ่ขึ้นอีกตามน้ำหนักการฟันหรือสับที่เน้นมากยิ่งขึ้น อาทิ การสับไม้ไผ่ สับท่อนไม้ตรงๆ ให้เป็นท่อนๆ ตามต้องการ รวมถึงงานเคลียร์ก่อไผ่เพราะหัวตัดตรงทำให้ปลายสามารถจิกสับลงจุดเป้าหมายโดยไม่ไปติดไม้ลำอื่นที่ไม่ต้องการตัด
มีดอีตัดใหญ่ มีดแรมโบ้ – มีดเดินป่าสายแข็ง
เป็นมีดเดินป่า ทรงที่เจ้าหน้าที่ป่าไม้ไทยนิยมกัน เนื่องจากลักษณะของมีดมีความเหมาะสมสำหรับงานเดินป่าโดยเฉพาะ มีทรงใบที่บาง ยาว เกินกว่า10นิ้ว เน้นสมดุลและความแข็งแรงที่ใช้งานได้หลากหลาย ปลายมีดตัดเป็นองศาแหลมที่เพียงพอต่อการใช้ แทง แซะ งัดแงะ ละมีความหนาของใบที่สม่ำเสมอเพื่อความแข็งแรงสามารถสะบัดฟันได้ตั้งแต่กิ่งไม้และเถาวัลย์รกเรื้อ รวมถึงใช้ฟันอัดกับท่อนไม้เนื้อแข็งกิ่งใหญ่ ที่มักถูกเรียกว่ามีดแรมโบ้ เพราะมีดลักษณะนี้เป็นมีดที่ถูกใช้เป็นมีดประจำตัวของตัวเอกในภาพยนตร์เรื่องแรมโบ้ภาค 4 ผลงานมีดดั้งเดิมออกแบบโดย Gil Hibben จัดเป็นมีดตระกูล Machete ซึ่งถูกพิสูจน์แล้วว่าเป็นมีดที่เหมาะสำหรับการใช้เดินป่าโดยเฉพาะ
มีดทำสวน ดีๆ …มีปัจจัยอื่นอีก
นอกจากรูปทรงมีดที่เหมาะกับงานแล้ว ยังมีปัจจัยอื่นที่ช่วยให้เราทำงานด้วยมีดได้ง่ายขึ้นอีกก็คือ วัสดุที่ใช้ทำตัวมีด เหล็กแหนบเป็นวัสดุที่เป็นที่นิยมมากสุด บางคนอาจใช้เหล็ก Sup9 ซึ่งก็คือเหล็กแหนบที่เป็นเหล็กจากโรงเหล็กโดยยังไม่ผ่านการแปรรูปเป็นอย่างอื่นมาก่อนนั่นเอง ส่วนเหล็กเกรด O1 คือเหล็กเกรดเครื่องมือที่ดีขึ้น จุดเด่นคือรักษาคมได้นานกว่า และราคาสูงกว่าเช่นกัน ปัจจัยของช่างตีมีดก็สำคัญ เพราะจะเป็นผู้จัดการเหล็กทั้งหมด การจัดการกับเหล็กที่ดี การสร้างความสมดุลของมีดกับด้าม ย่อมทำให้มีดเราดีตามไปด้วย ช่างตีมีดที่มีชื่อเสียงบางแห่งมีการรับประกันตลอดอายุการใช้งานเลยทีเดียว การเลือก มีดทำสวน หรือ มีดการเกษตร จึงต้องให้ความสำคัญกับเรื่องนี้ด้วยเช่นกัน
การเลือกมีดทำสวนและมีดการเกษตรให้เหมาะสมกับการใช้งาน
การเลือกมีดทำสวนหรือมีดการเกษตรที่เหมาะสมเป็นสิ่งสำคัญที่ช่วยให้การทำงานในไร่ สวน หรือพื้นที่เกษตรเป็นไปอย่างราบรื่นและมีประสิทธิภาพมากขึ้น มีดเหน็บ ถือเป็นตัวเลือกยอดนิยมสำหรับผู้ที่มองหามีดอเนกประสงค์ เพราะสามารถใช้ได้หลากหลาย ตั้งแต่การตัดแต่งกิ่งไม้ ผ่าฟืน ขุดสมุนไพร ไปจนถึงการป้องกันตัวในป่าระยะสั้น ส่วนผู้ที่ต้องการเคลียร์พื้นที่รกร้าง วัชพืช หรือปรับทางเดินในสวน มีดหวด หรือ มีดขอ จะเป็นตัวเลือกที่ตอบโจทย์ที่สุด เนื่องจากใบมีดโค้งและด้ามยาวช่วยเพิ่มระยะปลอดภัยและลดความเหนื่อยล้าจากการทำงาน
สำหรับผู้ที่ต้องทำงานในพื้นที่ป่าหรือสวนลึก มีดปารัง และ มีดแรมโบ้ เหมาะสำหรับงานหนัก ด้วยคุณสมบัติที่ทนทานและการออกแบบที่คล่องตัว ใบมีดที่ยาวและแข็งแรงสามารถจัดการกับกิ่งไม้ขนาดใหญ่และวัชพืชหนาแน่นได้ดี นอกจากนี้ หากต้องการมีดสำหรับงานสับเนื้อหรือการประกอบอาหารในป่า มีดลาบ ซึ่งมีปลายโค้งมนและคมตรง จะเป็นตัวช่วยที่เหมาะสม
การเลือกวัสดุของมีดก็เป็นปัจจัยสำคัญ เหล็กแหนบ (Sup9) เหมาะกับงานทั่วไปเพราะทนทานต่อการใช้งานและดูแลรักษาได้ง่าย ในขณะที่ เหล็กเกรด O1 เหมาะกับผู้ที่ต้องการคุณภาพสูงและคมมีดที่คงทนได้นานกว่า แต่ราคาจะสูงขึ้นตามคุณภาพ นอกจากวัสดุของใบมีดแล้ว การออกแบบและสมดุลระหว่างใบมีดกับด้ามก็ส่งผลต่อประสิทธิภาพการใช้งาน ควรเลือกมีดที่มีด้ามจับกระชับมือ แข็งแรง และเชื่อมต่อกับใบมีดอย่างแน่นหนา
เมื่อได้มีดที่เหมาะสมแล้ว ควรดูแลรักษาเพื่อยืดอายุการใช้งาน เช่น การลับคมมีดอย่างสม่ำเสมอ การเช็ดให้แห้งหลังการใช้งาน และการเก็บในที่แห้งเพื่อป้องกันสนิม การเลือกซื้อมีดจากช่างตีมีดหรือร้านค้าที่มีชื่อเสียงและการรับประกันคุณภาพก็เป็นสิ่งที่ไม่ควรมองข้าม เพราะช่างที่มีความชำนาญจะสามารถจัดการกับวัสดุเหล็กและสร้างมีดที่สมดุลใช้งานได้อย่างดีเยี่ยม
การเลือกมีดทำสวนหรือมีดการเกษตรที่เหมาะสม ไม่เพียงช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการทำงาน แต่ยังช่วยลดความเหนื่อยล้า และทำให้คุณสนุกกับการดูแลไร่สวนมากยิ่งขึ้น ไม่ว่าจะเป็นเกษตรกรมือใหม่หรือผู้ที่ชำนาญแล้ว การเลือกมีดที่ถูกต้องและการดูแลรักษาอย่างเหมาะสมจะช่วยให้เครื่องมือคู่ใจนี้ใช้งานได้ยาวนานและคุ้มค่าที่สุดในทุกงานเกษตรของคุณ
การดูแลรักษามีด
- ควรลับคมมีดอย่างสม่ำเสมอเพื่อให้ใช้งานได้ดี
- เช็ดมีดให้แห้งหลังการใช้งานและเก็บในที่แห้งเพื่อป้องกันสนิม
- ใช้น้ำมันบางๆ เช็ดใบมีดเป็นครั้งคราวเพื่อรักษาคุณภาพของเหล็ก
วัสดุของใบมีด
- เหล็กแหนบ (Sup9): นิยมใช้เพราะทนทานต่อการใช้งานและดูแลรักษาง่าย
- เหล็กเกรด O1: คุณภาพสูงกว่า รักษาคมได้นาน แต่มีราคาสูง
มีดทำสวนและมีดการเกษตรเป็นเครื่องมือสำคัญที่ช่วยให้การทำงานในไร่หรือสวนมีประสิทธิภาพ การเลือกมีดที่เหมาะสม ไม่ว่าจะเป็นประเภทของมีด วัสดุที่ใช้ทำ หรือช่างที่ผลิต ล้วนเป็นปัจจัยที่ต้องพิจารณา นอกจากนี้ การดูแลรักษาที่เหมาะสมยังช่วยยืดอายุการใช้งานของมีด ทำให้สามารถใช้งานได้อย่างคุ้มค่าในระยะยาว การเลือกมีดที่ถูกต้องจะไม่เพียงช่วยลดความเหนื่อยล้า แต่ยังทำให้การทำงานในไร่สวนสนุกและง่ายดายยิ่งขึ้น ไม่ว่าคุณจะเป็นเกษตรกรมือใหม่หรือผู้ชำนาญ มีดที่ดีจะกลายเป็นเพื่อนคู่ใจที่คุณขาดไม่ได้ในทุกงานเกษตร
ข้อมูล: ศุภพงศ์ สอนสังข์
เรียบเรียง: สมัชชา วิราพร
ภาพ: ศุภกร ศรีสกุล
