ต้นตีนเป็ด (สัตบรรณ) สัญญาณบอกฤดูหนาว
ต้นตีนเป็ด กลายเป็นประเด็นถกเถียงกันในโลกโซเชียลเสมอ บ้างก็ว่าดอกมีกลิ่นที่ให้ความรู้สึกสดเขียวเหมือนอารมณ์ป่าๆ บ้างก็ไม่ปลื้มกลิ่นฉุน เพราะสูดดมไปแล้วชวนให้เวียนหัวเรียกว่าไม่รักก็เกลียดกันไปข้างหนึ่งเลย
ต้นตีนเป็ด หรือ “สัตบรรณ” หรือ “พญาสัตบรรณ” นั้นเคยเป็นไม้ยอดฮิตติดอันดับในบ้านเราเลยละ นิยมปลูกตามริมถนนหรือพื้นที่กลางแจ้ง มีชื่อวิทยาศาสตร์ Alstonia scholaris (L.) R.Br. จัดอยู่ในวงศ์ Apocynaceae เป็นไม้ต้น สูง 15-25 เมตร เรือนยอดแผ่เป็นชั้น ทุกส่วนของต้นมีน้ำยางสีขาว ใบเดี่ยวออกเป็นวงรอบกิ่ง ส่วนมากมี 7 ใบ (สัตหรือสัตตะ แปลว่า 7) ดอกออกเป็นช่อกระจุกตามปลายกิ่ง ช่อใหญ่กลมมีดอกย่อยจำนวนมาก มีสีขาวหรือขาวอมเขียว บานพร้อมกันทั้งช่อ และนานหลายวัน ฝรั่งให้ฉายาว่า “Devil Tree” ซึ่งก็อาจมาจากกลิ่นที่บางคนถือว่าเป็นมหันตภัยของจมูก จะออกดอกช่วงเดือนตุลาคม – มกราคม
ตีนเป็ดเป็นไม้ที่มีฟอร์มต้นสวยงาม โตเร็ว ทนแล้ง ให้ร่มเงาดี เพราะใบดกแน่น แต่มีระบบรากใหญ่ที่สามารถชอนไชไปได้ไกลถึง 20-30 เมตร อาจเซาะทำลายรากฐานของบ้านหรืองัดจนรั้วพังได้ จึงไม่ควรปลูกไว้ใกล้ตัวบ้าน แต่หากชื่นชอบและบริเวณบ้านมีที่กว้างพอจนอยากปลูกเลี้ยง ตีนเป็ดจะเติบโตได้ดีในดินร่วนปนทราย ชอบแสงแดดจัด ปลูกอยู่ในที่ชื้นแฉะดอกจะบานช้ากว่าต้นที่ปลูกอยู่ในที่แล้ง และควรปลูกลงแปลงกลางแจ้งเป็นต้นเดี่ยวให้ห่างจากต้นไม้อื่นอย่างน้อย 8 เมตร ทรงพุ่มจะแผ่ได้สวยงาม ขยายพันธุ์ด้วยการเพาะเมล็ด
สำหรับเรื่องของกลิ่นนั้น มีงานวิจัยพบว่าตีนเป็ดมีสารในกลุ่ม linalool ที่ไปกระตุ้นระบบประสาทในสมองให้ทำงานหนัก จนส่งผลให้เกิดอาการปวดหัว วิงเวียน ในรายที่มีอาการแพ้สารดังกล่าวอาจถึงกับอาเจียน ไปจนถึงกระตุ้นให้เกิดอาการแพ้มีน้ำตาและน้ำมูกไหลออกมาได้ด้วย ซึ่งอาการดังกล่าวนี้ไม่ได้เกิดขึ้นกับทุกคน ในบางคนก็สามารถดมกลิ่นนี้ได้แบบไม่รู้สึกทรมาน หรืออาจจะชอบในกลิ่นที่ให้ความรู้สึกหอมเย็นๆ ได้อารมณ์สดชื่นเหมือนอยู่ในป่า
นอกจากนี้ต้นตีนเป็ด หรือ สัตบรรณ ยังมีประโยชน์ที่เราหลายคนอาจจะยังไม่รู้กัน เช่น เปลือกของลำต้น สามารถนำมาทำเป็นยาช่วยในเรื่องการเจริญอาหาร ลดระดับน้ำตาลในเลือด และยังช่วยบรรเทาอาการของโรคเบาหวานอีกด้วย และหากนำมาต้มและอาบ จะช่วยในการลดผดผื่นคัน ใบอ่อน นำมาต้มจะช่วยในการรักษาโรคลักปิดลักเปิด
ภาพ : คลังภาพบ้านและสวน, สรวิศ บุญประสพ
บทความที่เกี่ยวข้อง
ไม้หอมออกดอกฤดูหนาว
ไม้ยืนต้น โตเร็ว ร่มไวเวอร์
ติดตามไอเดียบ้านและสวนเพิ่มเติมได้ทาง : บ้านและสวน Baanlaesuan.com
